Na czym polega kryzys światopoglądowy poety? (3)
I. Przeczytaj
Tren XI Jana Kochanowskiego i wykonaj polecenia.
 | Tren XI |
„Fraszka cnota!” – powiedział Brutus [1] porażony.
Fraszka, kto sie przypatrzy, fraszka z każdej strony!
Kogo kiedy pobożność jego ratowała?
Kogo dobroć przypadku złego uchowała?
Nieznajomy wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy,
Nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy [2].
Kędy jego duch wionie, żaden nie ulęże [3]:
Praw li, krzyw li, bez braku każdego dosięże [4].
A my rozumy swoje przedsię [5] udać chcemy [6],
Hardzi miedzy prostaki, że nic nie umiemy.
Wspinamy się do nieba, Boże tajemnice
Upatrując; ale wzrok śmiertelnej źrzenice
Tępy na to. Sny lekkie, sny płoche [7] nas bawią,
Które sie nam podobno nigdy nie wyjawią.
Żałości, co mi czynisz? Owa już oboje
Mam stracić: i pociechę, i baczenie [8] swoje?
Jan Kochanowski,
Treny
Wyjaśnienia:
[1] Brutus miał tak powiedzieć, kiedy przegrał w bitwie pod Filippi z Oktawianem Augustem, potem popełnił samobójstwo, Brutus porażony ( tu: pokonany).
[2] Na pieczy – na uwadze.
[3] Nie ulęże – nie ucieknie.
[4] Praw li, krzyw li, bez braku każdego dosiężne – i dobrego, prawego i niesprawiedliwego dopadnie, dotknie.
[5] Przedsię – pomimo to.
[6] Udać chcemy – wynieść ponad, odwołać się do.
[7] Płoche – zmienne, nietrwałe.
[8] Baczenie – uwaga, rozsądek.
 | Polecenia: |
- Określ temat Trenu XI.
- Utwór rozpoczynają słowa Brutusa: „Fraszka cnota”. Sprawdź w odpowiednim słowniku znaczenie słowa fraszka. Wyjaśnij sens tej wypowiedzi.
- Wypisz dwa pierwsze pytania, które padają w trenie. Co poddaje w wątpliwość podmiot liryczny?
- Od ósmego wersu podmiot liryczny wypowiada się liczbie mnogiej, mówi „my”. Wytłumacz, jakie znaczenie dla interpretacji utworu ma ta forma wypowiedzi.
- Jaki obraz człowieka wyłania się z Trenu XI? Wymień trzy jego cechy.
- Przeczytaj dwa ostatnie wersy Trenu XI. Do kogo zwraca się w nich podmiot liryczny? Jaką obawę wyraża?
- Przypomnij sobie najważniejsze zasady i wartości, które wyznawał Jan Kochanowski. Wymień te, do których wraca podmiot liryczny w Trenie XI. Nazwij stosunek podmiotu lirycznego do dawnych wartości.
- Jaką postawę przyjmuje podmiot liryczny w tym trenie?